Αρχική δημοσίευση : Λάζος Βουνίσιος

 Ιστορικά στοιχεία

 Ίδρυση-Αρχαία χρόνια

 Χτίστηκε το 358 π.Χ από τον βασιλέα της Μακεδονίας Μύστη των Αρχαίων ( Καμβείριων ) Μυστηρίων Φίλιππο  Β', ως προπύργιο του αρχαίου μακεδονικού κράτους πρό της μεγάλης αυτοκρατορίας του υιού του , Μεγάλου Αλεξάνδρου του Γ΄. Την ονόμασε Ηράκλεια, τιμώντας έτσι τον πρόγονο γενάρχη των Μακεδόνων Ηρακλή, τον μεγαλύτερο Έλληνα μυθικό ήρωα αλλά και για να υπενθυμίζει το Ιερό Γεγονός αυτό σε όσους διέρχονται ανα τους αιώνες απο την αρχαία πόλη άυτή .

Λίγους αιώνες μετά την ίδρυση της, ο γεωγράφος Στράβων αναφερόμενος στη ρωμαϊκή Εγνατία Οδό την αναφέρει ως πόλη- σταθμό της αρχαίας οδού που ένωνε την Ανατολή με τη Δύση


« ...κεΦθεν δ΄ στv παρp Βαρνοζντα διp )ρακλεwας καv Λυγκηστφν καv ορδφν ε0ς δεσσαν καv Πsλλαν μsχρι Θεσσαλονικεwας» (Στράβωνος επτά β΄)




Βυζαντινά χρόνια

 Ήδη στους χριστιανικούς αυτούς αιώνες παρουσιάζεται ως επισκοπή της Πελαγονίας. Αυτό μας γίνεται γνωστό από το 343 μ.Χ. με τα πρακτικά της Οικουμενικής Συνόδου της Σαρδικής ( Σόφιας στην σημ Βουλγαρία ) όπου είχε λάβει μέρος ο επίσκοπος Ηρακλείας Λυγκηστής Ευάγριος.
Επίσης από τη δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου του 449 μας είναι γνωστός ο επίσκοπος Κουιντιλίνος.

Η Ηράκλεια όμως συνεχίζει να επιβιώνει μέσα στους αιώνες αφού σημειώνεται από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο (10ος αιώνας) με άλλες στις άλλες μακεδονικές πόλεις.  Η νέα βυζαντινή πόλη στην θέση της αρχαίας Ηράκλειας έγινε γνωστή ως Μοναστήρι, λόγω των μοναστηριών που ιδρύθηκαν στην περιοχή.    

 Μας λέει ο Α. Αρβανίτης (Η Μακεδονία εικονογραφημένη, Αθήνα 1909) πως έλαβε την ονομασία από τη Μονή που βρισκόταν στη νέα πόλη.

 «Ιδρυτής της Μονής υπήρξε ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας  Ιουστινιανός, κατ'άλλους όμως ο Όσιος Ναούμ, μαθητής του Κυρίλλου, ο διδάξας εις τα εκεί βάρβαρα έθνη και εν αυτή τελευτήσας.» (σελ.108).

 Δείτε στο επόμενο βίντεο τις αγιογραφίες και και την κτητορική επιγραφή  και το "ΙΣΝΙΚΑ" στους σταυρούς του κοιμητηρίου :



Μοναστήρι, :
 
Ο Μοναστηριώτης συγγραφέας Γιώργος Μόδης, σε διάλεξή του το 1962   θα τονίσει:

 «Το Μοναστήρι είχε ελληνικά σχολεία, πρωτού δημιουργηθούν τα βαλκανικά κράτη, τρεις Μοναστηριώτες φοιτηταί έπεσαν στην μάχη Βαφέ της Κρήτης το 1866, η Ελληνική Κοινότητα ίδρυσε το Νοσοκομείον «Ευαγγελισμός» ήδη το 1828 και το ανήγειρε εκ θεμελίων μεγαλοπρεπέστατον το 1900 με δαπάνην πολλών χιλιάδων λιρών των αδελφών Δημητρίου και διατηρούσε μέχρι το 1912 Γυμνάσιον, Παρθεναγωγείον, Διδασκαλείον, θερινόν και χειμερινόν Γυμναστήριον και άλλα 20 σχολεία, στεγασμένα όλα εις ιδιόκτητα κοινοτικά μέγαρα.
»
Μία εκκλησία , του Αγίου Δημητρίου, είχε το μοναδικόν προνόμιον να εκδίδει «καϋμέδες» μικρά χαρτονομίσματα. ! ..."

 Παραθέτουμε φωτογραφίες από το Ελληνικό κοιμητήριο του Μοναστηρίου (προσέξτε σημαντικές λεπτομέρειες στις επιγραφές των παλιών τάφων στις επόμενες φωτογραφίες ):







πηγή : vounisios.pblogs.gr