γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης
Μερικοί ορισμοί είναι χρήσιμοι για να αρχίσει κανείς ένα τέτοιο άρθρο. «Αστισμός» είναι η ιδεολογία της «αστικής τάξης», μιας κοινωνικής τάξης, που έφερε την πτώση της φεουδαρχίας. Στη συνέχεια έγινε το «αστικό καθεστώς», σε αντιδιαστολή προς τον σοσιαλισμό.

Ο αστισμός εκπροσωπήθηκε από τον φιλελευθερισμό στην πολιτική σκηνή, και ήταν μια προοδευτική παράταξη, ενάντια στον φεουδαρχισμό. Με την επανάσταση των νεοτούρκων, το 1908, η Φλώρινα γνώρισε την αστική ιδεολογία επιφανειακά. Το 1912 απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό, και γνώρισε τον φιλελευθερισμό του Ελευθερίου Βενιζέλου. Όλοι οι απελευθερωτικοί αγώνες και η δημιουργία των εθνικών κρατών του 19ου και του 20ου αιώνα οφείλονται στην ιδεολογία της αστικής τάξης. Ήταν και αυτή μια περίοδος, που πέρασε.

Άφησε όμως στο πέρασμά της κάτι το ξεχωριστό; Νομίζω ναι. Εκτός του δικαιώματος του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι», άφησε την πιο λαμπρή περίοδο στην πόλη μας, την περίοδο του Μεσοπολέμου (1920-1940). Τότε που στο κέντρο της πόλης κατοικούσαν οι εύποροι καταστηματάρχες και στις άκρες οι φτωχοί αγρότες και εργάτες γης. Εκείνη την εποχή επέστρεψαν οι μετανάστες από την Αμερική με πολλά δολάρια και τα επένδυσαν στην πόλη. Αλλά και με την χάραξη των νέων συνόρων η Φλώρινα κέρδισε, επειδή έγινε εμπορικό, διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο. Την εποχή εκείνη δέχτηκε πολλούς πρόσφυγες, που είχαν πιστέψει στην Μεγάλη Ιδέα, που χάθηκε. Πρόσφυγες από το Μοναστήρι, που έφεραν την πνοή της μεγαλούπολης, πρόσφυγες από την Βόρειο Ήπειρο, από την Ανατολική Θράκη, από την Μικρά Ασία και τον Πόντο. Ένα ανακάτεμα προσφύγων και γηγενών, που τους ένωναν η τάση για την ελληνική παιδεία και η κοινή πίστη, η Ορθοδοξία. Αυτή ήταν η Φλώρινα του Μεσοπολέμου.

Και οι γηγενείς και οι πρόσφυγες κάλυπταν το κοινωνικό φάσμα από την φτώχια και την ανέχεια μέχρι την μεσαία τάξη. Ήταν ταξική η κοινωνία τότε, όπως ήταν ταξική κατά την φεουδαρχία. Την εποχή αυτή όμως εξουσίαζαν, όχι οι μπέηδες, αλλά οι αστοί. Έγινε η Φλώρινα μια ανοιχτή κοινωνία, με «κοινωνική κινητικότητα», όπου ένα τσιράκι, μετά από χρόνια, είχε την δυνατότητα να ανοίξει δικό του μαγαζί και να πλουτίσει.

Ο αστισμός, δηλαδή η ιδεολογία των αστών συνδέθηκε και με έναν συγκεκριμένο πολιτισμό, που έγινε αποδεκτός από τους περισσότερους κατοίκους της πόλης. Αυτός ο αστικός πολιτισμός ένωσε τους φτωχούς και τους πλούσιους, τους γηγενείς και τους πρόσφυγες και η πόλη παρουσίαζε μια συμπαγή μάζα. Ο πολιτισμός αυτός ήταν ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, τον οποίο αφομοίωναν οι κάτοικοι της πόλης και τον έκαμναν δικό τους. Οι άνδρες πέταξαν τα αντερί και φόρεσαν κοστούμια, πουκάμισα και γραβάτες. Κοντό μαλλί, ξυρισμένο σβέρκο και μάγουλα, διατηρώντας όμως το μουστάκι τους. Οι γυναίκες άλλαξαν ρούχα και άρχισαν να περιποιούνται περισσότερο. Όλα τα παιδιά πήγαιναν στο δημοτικό σχολείο και αρκετά στο γυμνάσιο, το διδασκαλείο και το πανεπιστήμιο. Σύλλογοι ένα σωρό, και όλοι είχαν μαντολινάτες και μπάντες, που έπαιζαν ευρωπαϊκή μουσική. Χορωδίες και νυκτωδίες στους δρόμους, που έκαμναν τις νύχτες χαρωπές. Τα χοροδιδασκαλεία δίδασκαν ευρωπαϊκούς χορούς και οι νέοι χόρευαν στο κέντρο «Ακρόπολις». Το κέντρο και το ξενοδοχείο «Ακρόπολις» είναι σταθμός στην ιστορία αυτής της περιόδου, καθώς σε αυτό παραθέριζαν οι αστοί, έλληνες και εβραίοι, της Θεσσαλονίκης, από τους οποίους πολλά έμαθαν οι Φλωρινιώτες για την μεγαλοαστική τάξη και τις συνήθειές της. Το ποδόσφαιρο τότε έκανε την εμφάνισή του, και οι αγώνες ήταν πόλος έλξης μικρών και μεγάλων. Ο κινηματογράφος, που τότε έλεγαν «σινεμά», έγινε η ψυχαγωγία της Κυριακής. Αλλά και θίασοι και θέατρα έκαμναν την εμφάνισή τους, και κάθε φορά η αίθουσα γέμιζε από όλους αυτούς που περίμεναν μήνες για να δουν μια παράσταση. Η εμφάνιση του ηλεκτρικού ρεύματος τους επέτρεπε να μένουν στα καφενεία ως αργά, αλλά και τα ζαχαροπλαστεία και οι οικογενειακές ταβέρνες έφεραν μια άλλη συνήθεια, δηλαδή την έξοδο όλης της οικογένειας, που ήταν κάτι καινούργιο.

Όλα αυτά και άλλα πολλά ήταν ανύπαρκτα στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Ο αστισμός έδωσε άλλη πνοή στην πόλη, αλλά μόνο στην πόλη, καθώς τα χωριά δεν επηρεάστηκαν από αυτές τις αλλαγές. Οι χωρικοί παρέμειναν στις κλειστές τους κοινωνίες ζώντας μεσαιωνικά. Ήταν οι συνεχιστές του Βυζαντίου, όταν η πόλη είχε πάρει τον ευρωπαϊκό αέρα.

Ο αστισμός όμως από προοδευτική ιδεολογία έγινε κατεστημένο. Οι φτωχοί έγιναν δυο φορές φτωχοί, σε ένα κόσμο ελκυστικό, που συνεχώς προόδευε. Μέσα στους κόλπους της αστικής ιδεολογίας γεννήθηκε ο σοσιαλισμός, που και αυτός με την σειρά του έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην μικρή μας κοινωνία.