Χρονογράφημα

Λάζος ο βουνίσιος vounisios.pblogs.gr

Το σάντουιτς είναι τρόφιμο το οποίο αποτελείται από ένα ή περισσότερους τύπους φαγητού, οι οποίοι τοποθετούνται ανάμεσα σε δύο φέτες ψωμί ή, γενικότερα, ένα πιάτο στο οποίο δύο οι περισσότερες φέτες ψωμί περιβάλλουν κάποιο άλλο τρόφιμο Το ψωμί μπορεί να είναι σκέτο ή μαζί με κάποιο άρτυμα, για να βελτιωθεί η υφή και η γεύση του. Πέρα από τα αλμυρά σάντουιτς, υπάρχουν επίσης και γλυκά σάντουιτς, όπως με ζελέ και φυστικοβούτυρο. Τα σάντουιτς είναι δημοφιλής τύπου φαγητού για ένα γεύμα. Σερβίρεται ζεστό ή κρύο.

Το σάντουιτς θεωρείται ότι πήρε το όνομά του από τον Τζον Μοντάγκου, 4ο κόμη του Σάντουιτς (1718-1792), εξαιτίας του ισχυρισμού ότι είναι ο εφευρέτης αυτού του τύπου φαγητού.Σήμερα το σάντουιτσ αποτελεί μέρος της διατροφής- σύγχρονου τρόπου ζωής που ήρθε για να καλύψει τις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου . Καλύπτει τις ανάγκες ενός κολατσιού , μειώνει τον απαιτούμενο χρόνο παρασκευής μαγειρέματος αλλα κι τις ανάγκες εκείνων που θέλουν μία έτοιμη τροφή και δέν διαθέτουν τον απαιτούμενο χρόνο μαγειρέματος .


Στήν Φλώρινα έκανε την εμφάνιση του τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνος. Η πιό κλασική μορφή του στην Φλώρινα είναι το σάντουιτσ με κεμπάπια ( σουτζουκάκια στην σχάρα) . Στήν συνέχεια θα κάνω μία χρονογραφική αναφορά απο τα όσα θυμάμαι αλλα και μου έχουν διηγηθεί φίλοι μου .

Μέχρι και την Δεκαετία του 1970 - 1980

Τα πρώτα καταστήματα εστίασης ( η σαντουιτσάδικα) όπου έκανε την εμφάνιση του το κλασικό Φλωρινιώτικο σάντουιτσ με κεμπάπια ήταν του κ.Σαράντη ( στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου -αργότερα στην οδό Ταγματάρχου Φουλεδάκη) αλλα και του κΜπέλκα ( στην πλατεία Καραβίτη) κι αργότερα στην κεντρική πλατεία σε κατάστημα πολυκατοικίας επι της οδού 25ης Μαρτίου . 
Σερβίριζαν το γνωστό ψωμάκι για σάντουιτσ με κεμπάπια ( σουτζουκάκια) που έψηναν σε σχάρα με κάρβουνα και προσθέταν ντομάτα μουστάρδα κέτσαπ κρεμμύδι αλάτι η και καυτερό πιπέρι ( μπούκοβο ) αναλόγως της προτιμήσεως του πελάτη. 
Σάντουιτς με κεμπάπια πουλούσε κι ένα άλλο κατάστημα στην οδό Παύλου Μελά ( στον σημερινό πεζόδρομο) απέναντι απο το ζαχαροπλαστείο Ολύμπιον στο ισόγειο παλαιάς κατοικίας , πρίν ανοικοδομηθούν πολυκατοικίες . Υπήρχαν και άλλα καταστήματα που πουλούσαν απλό η ανάμεικτο σάντουιτσ με κασέρι - μουρταδέλα. 
Το ένα πλησίον του κινηματοθέατρου Ελληνίς και το άλλο επίσης στον πεζόδρομο ( του κ.Μιχάλη ) ακριβώς δίπλα απο το ζαχαροπλαστείο Ολύμπιον. Αυτά πουλούσαν και άλλα είδη όπως ξηρούς καρπούς . 
Επίσης στα κυλικεία του Γυμνάσιων Λυκείων πουλιόνταν σάντουιτσ απλό η ανάμεικτο αλλα και ο φούρναρης ( οι παλαιότεροι τον θυμόμαστε με το όνομα κάλες) ο οποίος με μία τρίκυκλη μοτοσυκλέτα ΜΕΒΕΑ που είχε καρότσα πουλούσε σάντουιτσ ( 2 φέτες ψωμί) με κασέρι ή και σαλάμι σκορδάτο .Παράλληλα και τα αρτοποιία της πόλης φρόντιζαν να καλύπτουν τις ανάγκες των σαντουιτσάδικων με τις αναγκαίες πόσοτητες του μικρού ψωμιού για σάντουιτσ .Υπήρχε ζήτηση στους φούρνους της πόλης και απο απλούς πελάτες , κυρίως γονείς που παρασκεύαζαν σάντουιτσ ανάμεικτο η απλό στο σπίτι, σάν κολατσιό στα διαλλείματα των σχολικών μαθημάτων .

Πέραν αυτών υπάρχαν και σαντουιτσάδικα - ψησταριές που πουλούσαν ψωμάκι σάντουιτσ με γύρο με κυριότερο του κ.Μπομπότα Απόστολου στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου ( πλησίον Εθνικής Τραπέζης) ο οποίος πουλούσε επίσης ψητά κοτόπουλα , αρνιά και μερικές ημέρες κοκορέτσι.
Σάντουιτσ ψωμάκι με γύρο πουλούσαν ένα γωνιακό ψητοπωλείο - σαντουιτσάδικο επι της κεντρικής πλατείας με τα κανόνια με οδο Μεγάλου Αλεξάνδρου -γνωστό ώς σαντουιτσάδικο του "αστυνόμου" αργότερα της οικ.Λόλη και ένα επι της οδού 25ης Μαρτίου ( ψησταριά του Παυλάρα)

Το πρώτο σαντουιτσάδικο με αραβικού τύπου πίτα με κεμπάπια η γύρο ήταν στην συμβολή των οδών Στεφάνου Δραγούμη με Νικολάου Χάσου ( στο σημερινό φανάρι ) στο γωνιακό κατάστημα της οικ. Σαπουντζή 
Το κλασσικό ¨πιτόγυρο" έμεινε αναλοίωτο μέχρι σήμερα και η  σύνθεση αποτελείται απο αραβική πίτα η ψωμάκι, χοιρινό ψητό,ντομάτα, τηγανητές πατάτες, αρτήματα σάλτσα μουστάρδα , γιαουρτοσκόρδιο τζατζίκι, σαλάτες αλοιφές, κρεμμύδι και για τους μερακλήδες και με πιπέρι καφτερό - μπούκοβο.

Δεκαετία 1980 -1990

Η δεκαετία αυτή ξεκίνησε με την ίδια περίπου εικόνα ( ψωμάκι σάντουιτσ με κεμπάπια) με αντιπροσωπευτικότερο το σαντουιτσάδικο του Φώτη όπου αρχικά ήταν σε ισόγειο κατάστημα επι της Οδού Παύλου Μελά (σημ πεζόδρομο) και αργότερα μέχρι σήμερα στην οδό Σαρανταπόρου.
Τήν εποχή εκείνη, η άυξηση του φοιτητόκοσμου, τα φανταράκια κατα την έξοδο τους, η αυξημένη παρουσία ανθρώπων απο άλλες πόλεις που εργάζονταν ή ζούσαν μόνιμα η περιστασιακά στην Φλώρινα,οι  περισσότερες εβδομαδιαία έξοδοι της νεολαίας και γενικά η αύξηση των ανθρώπων πληθυσμιακά μέσα στην πόλη ( αστυφιλία) οδήγησαν στην παράλληλη άυξηση του πελατολογίου των σαντουιτσάδικων, στην αλλαγή της ποιότητας, ποικιλίας - μορφής του πρόχειρου αυτού φαγητού το οποίο σταδιακά αλλαξε , έγινε θα έλεγα πιό σύνθετη .

Τότε έκανε την εμφάνιση το στρογγυλό ψωμάκι σάντουιτς με μπιφτέκι , το γνωστό hamburger .
Έγινε γνωστό κυρίως απο το οβεληστήριο "Η Γερμανίδα" στην οδό Παύλου Μελά λίγο πιό κάτω απο ξενοδοχείο Ελληνίς όπου λειτουργεί μέχρι σήμερα. Ταυτόχρονα στον σημερινό πεζόδρομο, στην ίδια οδό , άνοιξαν νέα καταστήματα γρήγορου φαγητού , τα "σαντουτσάδικα" όπως τα λέγαμε. 
Ένα εξ αυτών κοντα στην διασταύρωση των οδών Παύλου Μελά με Σαρανταπόρου ήταν του κ.Βασίλη Λαζένη και της οικ.Δαιρετζή , οι οποίοι προχώρησαν στην παρασκευή ενός τεράστιου σάντουιτσ γνωστό ώς "γλώσσα της πεθεράς" η "γλώσσα της νύφης" αντίστοιχα. Οι "γλώσσες " δέν ήταν τίποτα άλλο απο μία μεγάλη μπαγιέτα ψωμιού όπου έβαζαν ποικιλία αλλαντικών κασεριών ντομάτα πατάτες τηγανητές , σαλάτες λαχανικών, σάλτσα , μουστάρδα, σαλάτες "αλοιφές" διάφορες ( τυροκαφτερή , πάπρικα κ.α) όπως και σαλάτα με πιπεριά φλωρίνης. Θα έλεγα ήταν η συνέχεια του απλού σάντουιτσ με κασέρι -μουρταδέλα . 
Έγιναν ανάρπαστες σάν ένα τεράστιο χορταστικό σάντουιτσ και άφησαν το δικό τους χνάρι στην τοπική γευσιγνωσία με τις ονομασίες αυτές απο την εποχή εκείνη μέχρι σήμερα.

Στα τέλη περίπου της δεκαετίας 1970 αρχές 1980 έκανε την εμφάνιση του το ψημένο σάντουιτσ με κασέρι - μουρταδέλα αναμεικτο η απλό, το γνωστό τόστ.Το πρώτο τοστάδικο ήταν της οικ.Νίκου Μπραγιάντση στην αρχή της οδού Παύλου Μελά (απέναντι απο το ζαχαροπλαστείο οικ.Σταυρόπουλου) και της οικογένειας Αγγελόπουλου ( νυν ζαχαροπλαστείο επι του σημερινού κεντρικου πεζόδρομου) . 
Τότε δέν υπήρχε η γνωστή τοστιέρα διαθέσιμη στα καταστήματα ηλεκτρικών συσκευών παρα μονάχα επαγγελματικού τύπου , η οποία αργότερα υπήρχε σε κάθε σπίτι. Το τόστ ήταν διαθέσιμο κατα περίπτωση και σε διάφορα άλλα καταστήματα εστίασης και διαδόθηκε πολύ γρήγορα . 
Γνωστό τόστάδικο της εποχής ήταν της οικογένειας Τρόκα.

Δεκαετία 1990 μέχρι σήμερα

Άνοιγαν , έκλειναν , ξανανοιγαν νέα σαντουιτσάδικα στην πόλη Κυρίως στο κέντρο όπου σύχναζαν νεολαία,  φοιτητές αλλα και μεγαλύτερης ηληκίας καταναλωτές αλλα και στην δημοτική αγορά .
Οι ποικιλίες του σάντουιτσ παρέμειναν θα έλεγα σταθερές με κάποιες διαφοροποιήσεις στην σύνθεση με χαρακτηριστικότερο το ζαχαροπλαστείο - σαντουιτσάδικο Fresh σε παράδρομο του κεντρικού πεζόδρομου ( πλησίον του παλαιού σινεμά Ολύμπιον σημ σούπερ μάρκετ) όπου σερβιρε σάντουιτσ με κοτόπουλο , ποικιλία σαλατών , γλυκά κ.α. είδη ζαχαροπλαστείου. 
Το 2000 έκανε την εμφάνιση του υποκατάστημα GOODYS της γνωστής αλυσίδας καταστημάτων γρήγορου φαγητού στον πεζόδρομο ) σε μεγάλο γωνιακό κατάστημα ( Τυρνόβου με Πάυλου Μελά) το οποίο σερβίριζε στους μικρους και μεγάλους πελάτες ποικιλία γνωστών σάντουιτσ, χάμπουργκερ, πίτα με γύρο η κοτόπουλο, ζυμαρικά, κλάμπ σάντουιτσ , παιδικό πακέτο με αρκουδάκι δώρο κ.λ.π. 
Έκλεισε απότομα την λειτουργία του τον χειμώνα του 2011 προς 2012.Το καταναλωτικό κοινό πέραν απο τα σάντουιτσ έστρεψε την προτίμηση του και σε άλλα είδη έτοιμου φαγητού όπως οι παραδοσιακές πίτες ή κρέπες. Διαχρονικά στο μενού των σαντουιτσάδικων συνυπήρχαν σάντουιτσ ( αρχικά σε ψωμάκι αργότερα σε αραβική πίτα ) με λουκάνικα χωριάτικα ,πιπερόνε , κοτολουκάνικα, φρανκφούρτης βραστά η ψητά. 
Μετά το 2014 έκαναν την εμφάνιση τους τα πρώτα χάμπουργκερ με μπιφτέκι βουβαλίσιο όπου σερβίροντε στο κλάμπ Liberty ( κεντρική πλατεία -πεζόδρομος) συγκεκριμένες ώρες κάθε ημέρα.

Απο το 2000 αλλά και νωρίτερα σε αρκετά σαντουιτσάδικα και όχι μόνο ( πιτσαρίες, ψητοπωλεία , εστιατόρια ,ζαχαροπλαστεία, κρεπερί, ταβέρνες, τυροπιτάδικα) οι ιδιοκτήτες στράφηκαν και στην διανομή έτοιμου φαγητού κατ οίκον προσαρμοζόμενοι στην νέα τάση πωλήσεων . Ο γνωστός ντελιβεράς έδωσε νέα δυναμική στις πωλήσεις όπου με ένα τηλεφώνημα παραδίδει με ένα μηχανάκι η μικρό αυτοκίνητο το σάντουιτσ η κάποιο άλλο είδος έτοιμου φαγητού στον καταναλωτή με την απόδειξη στο χέρι σε λίγα λεπτα της ώρας στο σπίτι ή στο χώρο εργασίας του.

Η εξελικτική πορεία του σάντουιτσ ανέδειξε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αγάπησε αυτο το καταναλωτικό προιόν .Τον απάλλαξε απο το μαγείρεμα ειδικά όταν ο χρόνος είναι πιεστικός και χάρισε στον καθένα ένα γευστικό πρόχειρο φθηνό φαγητό. Αναδειχθηκε η εφευρετικότητα, η τοπική γευσιγνωσία (κεμπάπια Φλωρίνης) , ,.η επιχειρηματική δημιουργικότητα αλλα και το ταλέντο του κάθε παρασκευαστή έτοιμου φαγητού. Δέν αντικατέστησε το σπιτικό φαγητό, την τοπική κουζίνα , το μαγείρεμα αλλα ήρθε για να συμπληρώσει το κενό που δημιούργησε ο συγχρονος τρόπος ζωής των ανθρώπων στην πόλη στην απλή καθημερινότητα του. Ανέδειξε τα φημισμένα κεμπάπια Φλωρίνης στους επισκέπτες αλλα και την σαλάτα πιπεριάς Φλωρίνης ώς συμπλήρωμα στο σάντουιτσ. Παράλληλα εισήγαγε νέες τάσεις γευσιγνωσίας άλλων τόπων όπως είναι το χάμπουργκερ - ψωμάκι με μπιφτέκι το οποίο κι αυτό προυπήρχε σε άλλη μορφή ονομασία παλαιότερα ώς ψωμί με μπουρέκι

Μπορεί η διατροφολόγοι να συνιστούνε (και πολύ σωστά) να αποφεύγουμε καθημερινά τα σάντουιτσ η την συνήθεια της ταχυφαγίας απο τα FastFood γιατί αυξάνουν την χοληστερίνη , τα τριγλυκερίδια, το σωματικό βάρος κλπ αλλα ποιός δέν αρνήθηκε ένα σάντουιτσ ; μία πίτα με γύρο; ένα χάμπουργκερ; ένα κλασικό Φλωρινιώτικο σάντουιτσ με κεμπάπια ; ένα σάντουιτσ με "σαλάτα κηπουρού" όταν περνάμε απο το γυράδικο του Λόλου ; Όπως και να έχει το ψωμί με τυρί και ντομάτα στα διαλλείματα εργασίας η στον ελεύθερο χρόνο , αντικαταστάθηκε πλέον απο τα σάντουιτσ και λοιπά προσφερόμενα είδη

Αυτή σε γενικές γραμμές ήταν η ιστορία του σάντουιτσ στην Φλώρινα την οποία πολύ καιρό ήθελα να μοιραστώ μαζί σας γιατί καταγράφει διαχρονικά μέρος απο τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων έτσι όπως διαμορφώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην μικρή πόλη μας.


Λάζος ο βουνίσιος vounisios.pblogs.gr